کتاب سرگذشت نام ایران اثر محمدمهدی احدیان انتشارات آوای خاور

کتاب «سرگذشت نام ایران» تألیفی اختصاصی است درباره‌ی نام «ایران» که حاصل چهار سال تحقیق بوده و بر بیش از 500 مرجع دست اول تکیه دارد. این کتاب علاوه بر آنکه به نوعی دایرة المعارف شواهد نوشتاری «نام ایران» است، ارائه دهندۀ روایتی یکپارچه از پیدایش «ایران» در تمدن بشر، بر مبنای شواهد تاریخی دست اول است. واژۀ «ایران» یعنی چه؟ این نام چگونه شکل گرفته، از چه زمانی پیدا شده، چه مفهومی داشته و در چه منابع تاریخی ثبت شده است؟ این کتاب اختصاصاً در حوزۀ فرهنگ و زبان های باستانی و زبانشناسی تاریخی است و حوزه های تاریخ ایران و جغرافیای تاریخی ایران را نیز دربرمیگیرد و حاصل پژوهشی گسترده در منابع تاریخی ایران از کوچ آریاییان تا جنگ جهانی دوم است. کتاب به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که واژۀ «ایران» چگونه ساخته شده، چه روند تاریخی و چه تحولات زبانی را از سر گذرانده و چه کسانی این نام را به کار برده‌اند. و واژه‌های آریا، ایران و اَریان در چه منابع تاریخی، سکه‌ها، کتیبه‌ها، روایت‌ها و کتاب‌های دوران باستان و دوره‌ی اسلامی به کار رفته، هر کدام به چه چیز اشاره داشته و به چه زبان‌ها و خط‌هایی و در چه متن و موضوعی نوشته شده‌اند؟ اسناد تاریخی این نام و ترجمه‌ی آنها کدام است؟ نام ایران چه سرگذشتی داشته و از چه ابعادی اهمیتی دارد؟ نیمه نخست کتاب به بررسی نام ایران از دیدگاه زبان‌شناسی تاریخی، خاستگاه، معانی و ریشه‌های نام ایران، ارائه مشخصات زیستگاه و ویژگی‌های فرهنگی آریاییان (هندوایرانیان) از هزارهْ دوم پیش‌ازمیلاد، کوچ آریاییان و تشکیل حاکمیت‌های آریایی در غرب و میانهْ آسیا، واژه‌های «آریا»، «ایران» و «اَریان» در اَوستا و در پادشاهی‌های ماد و هخامنشی، اشکانی، کوشانی و ساسانی پرداخته و با مجموعه‌ی شواهد نوشتاری آنها به زبان‌های گوناگون باستانی اوستایی، فارسی‌باستان، ایلامی، پهلوی اشکانی، فارسی میانه و یونانی و بحث دربارۀ تحولات معنی و کاربرد واژۀ «آریا» همراه است. در نیمه دوم کتاب شواهد نوشتاری نام «ایران» در دوره‌ی اسلامی در متون هزار ساله، به تفکیک هر سده از قرن 2 تا 14 هجری، از بیش از 320 مؤلف و کتاب مرجع ارائه شده است. کتاب 462 صفحه دارد در شش فصل به همراه نمایه، نقشه‌های جغرافیای تاریخی و فهرست تفصیلی نام ایران است. جلد کتاب طراحی استاد «قباد شیوا» است