کتاب عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات اثر دکتر یوسف بیگ باباپور انتشارات سفیراردهال

زكريا بن محمد بن محمود انصاري كموني (يا كوفي) قزويني، عالم، اديب، قاضي، فقيه، محدث، مورخ، جغرافيدان، گياهشناس و جانورشناس بزرگ ايراني است. نگارندة اين سطور پيش از اين در مقدمة متن مصحح ترجمة فارسي آن كه سال پيش منتشر شد، دربارة وي به تفصيل سخن گفته است. البته اينجا مختصراً به بررسي برخي نسخ موجود از اين اثر خواهيم پرداخت، ضمن آنكه نسخة حاضر كه به عنوان قديمي ترين نسخهاي است كه از زمان حيات مؤلف و گويا زير نظر او تهيه شده، و از اهميت زيادي برخوردار است، بررسي خواهد شد. از دلايل رواج فراوان كتاب قزويني اينكه، از جمله كتاب هاي معدود غرايب است كه با تصوير زينت يافته است و به جز تصويرها و جدولهاي نجومي، مينياتورهايي دارد كه گاه در كمال زيبايي و دقت ترسيم شده است، چنانكه در نسخة مونيخ (نسخة حاضر) ميتوان ديد. اينگونه تصويرها در متنهاي عربي و فارسي نيز وجود دارد، اگر چه بعضي تصويرهاي گياه و جانور و اقسام وحوش خيالي است، ولي در بعضي موارد مينياتورها به توضيح مسائلي مهم، از قبيل تاريخ تصوير ستارگان و پارهاي مسائل تاريخ طبيعي كمك كرده است. سرانجام اين نكته نيز شايان دقّت است كه همة نسخه هاي خطي قزويني همچون مؤلفات كيهان شناختي متأخّر حراني و ابن الوردي با يك نقشة مدر جهان از نوع نقشة اصطخري همراه است.