معرفی اجمالی
مشخصات محصول
فروشندگان
معرفی اجمالی
یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر در محافل دانشگاهی و سطح اجتماعی کشورهای منطقۀ خاورمیانه مطرح شده نام «خاورمیانه» است. «خاورمیانه» یکی از پرکاربردترین عناوینی است که برای توصیف موقعیت جغرافیایی کشورهای حوزه خلیج فارس و شمال آفریقا مورد استفاده پژوهشگران و سیاستمداران در اقصی نقاط جهان قرار می‌گیرد. این واژه به‌قدری در فرهنگ جامعه جهانی جا افتاده که کمتر کسی، حتی مردمان این منطقه به دقیق بودن، اعتبار و منشأ آن فکر می‌کنند و به‌طور مکرر در ادبیات سیاسی و رسانه‌ای جهان شنیده می‌شود.
مشخصات
| نویسنده: | جمعی از نویسندگان |
|---|---|
| ناشر: | دیدمان |
| شابک: | 9786008734901 |
| رده‌بندی کتاب: | جغرافیا (تاریخ و جغرافیا) |
| قطع: | رقعی |
| نوع جلد: | سلفون |
| چاپ شده در: | ایران |
| تعداد صفحه: | 54 |
| وزن: | 50 گرم |
| سایر توضیحات: | یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر در محافل دانشگاهی و سطح اجتماعی کشورهای منطقۀ خاورمیانه مطرح شده نام «خاورمیانه» است. «خاورمیانه» یکی از پرکاربردترین عناوینی است که برای توصیف موقعیت جغرافیایی کشورهای حوزه خلیج فارس و شمال آفریقا مورد استفاده پژوهشگران و سیاستمداران در اقصی نقاط جهان قرار می‌گیرد. این واژه به‌قدری در فرهنگ جامعه جهانی جا افتاده که کمتر کسی، حتی مردمان این منطقه به دقیق بودن، اعتبار و منشأ آن فکر می‌کنند و به‌طور مکرر در ادبیات سیاسی و رسانه‌ای جهان شنیده می‌شود. این اصطلاح تا قبل از آغاز هزارۀ سوم چندان با چالش اساسی روبه‌رو نبود و علت آن درگیر بودن کشورهای منطقه با جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای بود. اما با فراغت نسبی برخی از کشورها از مسئلۀ جنگ، به‌تدریج واکنش‌ها نسبت به نقش استعمار در نام‌گذاری منطقۀ خاورمیانه شروع شد. مطالعات انجام‌شده اصطلاح «خاورمیانه» را محصول دورۀ معاصر می‌داند و می‌گوید «خاورمیانه» را کسانی از خارج از حوزۀ جغرافیایی آن، که درصدد درک نظام سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و روابط فرهنگی در منطقه بودند، ابداع کردند و عنوانی نبود که بومیان منطقه برای توصیف منطقۀ خودشان به کار برند. کاربرد عمومی این اصطلاح به زمان جنگ جهانی دوم، یعنی زمانی که ارتش بریتانیا «مرکز فرماندهی خاورمیانه» را زیر نظر ادارۀ جنگ در این منطقه تأسیس نمود، برمی‌گردد. اصطلاح «خاورمیانه» ابداع جنگ و ضرورتی نظامی بود و تا مدت‌ها پس از کاهش نفوذ قدرت‌ها باقی ماند. اصطلاح «خاورمیانه» را اول‌بار در 1902 مورخ دریایی آمریکایی، آلفرد ماهان، به کار برده است و منظور وی تشریح منطقۀ اطراف خلیج فارس بود که چون از قارۀ اروپا به آن نگریسته می‌شد، نه خاور نزدیک به حساب می‌آمد و نه خاور دور. ماهان اثرات جغرافیایی نفوذ روسیه در ایران و نقشۀ آلمان برای ساختن یک خط‌آهن به بغداد را مورد بحث قرار می‌داد، گرچه امروز به‌طور معمول منظور از «خاورمیانه» منطقه‌ای است که از نظر وسعت، به‌مراتب وسیع‌تر است از آنچه ماهان در نظر داشت، ولی تأثیرات ژئواسترتژیک این اصطلاح باقی است. مفهوم «خاورمیانه» برای اروپاییان و آمریکایی‌ها در طول جنگ جهانی دوم روشن شد و آن زمانی بود که مقر انگلیسی‌ها و متفقین در قاهره، معروف به «مقر خاورمیانه»، بخش‌های وسیعی از شمال و شرق آفریقا، ایران، ترکیه و کلیۀ کشورهای عربی شرق کانال سوئز را تحت پوشش داشت. واژه موسوم به خاورمیانه (Middle East یا شرق میانه) از اوایل قرن بیستم و در راستای سیاست‌های استعماری قدرت برتر آن زمان یعنی انگلستان و برای نشان دادن زوایای برتری اروپا نسبت به مناطق جغرافیایی آسیا، از جمله خاور دور و خاور نزدیک، وارد ادبیات سیاسی جهان شده است. این واژه‌سازی و بسط و ترویج برای آن بود که اروپا را مرکز جهان معرفی کرده و به‌صورت غیرمستقیم، روحیۀ استعماری خود را در فرهنگ جغرافیایی کشورهای دیگر ملحوظ دارد. با تغییر و تحولات رخ‌داده در عرصۀ نظام بین‌الملل بعد از جنگ جهانی دوم و جایگزینی آمریکا به‌جای انگلیس در نیم‌کرۀ غربی و در ادامه با پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی، کماکان این واژه در جهت غیریت‌سازی گفتمان لیبرال‌دموکراسی غرب و بدون در نظر گرفتن مؤلفه‌های فرهنگی و هویتی منطقۀ غرب آسیا، مورد استعمال و کاربرد وسیع‌تر از سوی نظام سلطه قرار گرفته است. ضرورت اصلاح این واژه به این مسئله برمی‌گردد که کاربرد خاورمیانه در تقابل با انگاره‌های هویتی و بنیان‌های فرهنگی مردم منطقه است و ادامه استفاده از آن صحه گذاشتن بر اصالت و محوریت غرب در مقابل تمدن شرق و خصوصاً جهان اسلام است. نام‌گذاری خاورمیانه با این عنوان نماد اروپامحوری است؛ چراکه با دقت در آن درمی‌یابیم که این منطقه، تنها از دید اروپای غربی در مشرق واقع شده است؛ درحالی‌که موقعیت آن برای کشورهایی مثل روسیه جنوب، چین و هند غرب است. |
